Σοβαρές ελλείψεις στην καταγραφή και ανακοίνωση επιδημιολογικών δεδομένων για τον κορωνοϊό
31/03/2020
Τελευταία ενημέρωση: 31/03/2020 10:50
Σοβαρές ελλείψεις στην καταγραφή και ανακοίνωση επιδημιολογικών δεδομένων σχετικών με την επιδημία του Covid-19, επισημαίνονται σε σημερινή ανάρτηση του Κέντρου Έρευνας & Εκπαίδευσης στην Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (Κ.Ε.Π.Υ.).
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ανάρτησης :
Η επιδημική ετοιμότητα μίας χώρας προϋποθέτει τη συλλογή ολοκληρωμένων στοιχείων και τη διαφάνεια στην επικοινωνία τους
Θεσσαλονίκη, 31 Μαρτίου 2020
Ηλίας Κονδύλης Αναπλ. Καθηγητής ΠΦΥ – Πολιτικής Υγείας | Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ
Αλέξης Μπένος Καθηγητής Υγιεινής, Κοινωνικής Ιατρικής και ΠΦΥ | Τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ
Επιδημική ετοιμότητα μίας χώρας είναι η ικανότητα των οργανισμών δημόσιας υγείας, των υγειονομικών υπηρεσιών και των μηχανισμών πολιτικής προστασίας να ανιχνεύουν, αναφέρουν, ελέγχουν και αντιμετωπίζουν τις συνέπειες μίας επιδημίας.1
Η επιδημική ετοιμότητα (epidemic preparedness) είναι εξ’ ορισμού έννοια πολυδιάστατη και συμπεριλαμβάνει πολλαπλές δράσεις σε πολλαπλά επίπεδα.
Εμπεριέχει για παράδειγμα την ικανότητα και επάρκεια των υπηρεσιών δημόσιας υγείας να ανιχνεύουν έγκαιρα και συστηματικά κρούσματα λοιμωδών νοσημάτων, να τα επιβεβαιώνουν εργαστηριακά και να υλοποιούν όλες εκείνες τις φαρμακευτικές (πχ εμβολιασμοί) και μη-φαρμακευτικές παρεμβάσεις (πχ κλείσιμο σχολείων, περιορισμός συχνωτισμού, μέτρα καραντίνας) για τον αποτελεσματικό έλεγχο της διασποράς τους.1,2
Συμπεριλαμβάνει επίσης την ικανότητα και επάρκεια του συστήματος υγείας να αντιμετωπίσει την αυξημένη ανάγκη και χρήση εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας κατά τη διάρκεια μίας επιδημίας (πχ επάρκεια κλινών ΜΑΦ και ΜΕΘ), προστατεύοντας και στηρίζοντας το υγειονομικό προσωπικό της χώρας, το οποίο σε συνθήκες γενικευμένης νοσηρότητας τελεί υπό διπλό κίνδυνο τόσο εργασιακής εξάντλησης όσο και νόσησης.3,4
Σε όλες τις περιπτώσεις η ικανότητα και ο προγραμματισμός της απάντησης ενός συστήματος υγείας στις προκλήσεις μίας επιδημίας προϋποθέτει τη λεπτομερή και καθημερινή συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων και την έγκυρη και με διαφάνεια επικοινωνία τους με την επιστημονική κοινότητα και τους πολίτες.1,3,5,6,7
Ο βασικός αυτός κανόνας για τον έλεγχο και την αντιμετώπιση των συνεπειών των επιδημιών, μοιάζει να υποτιμάται στη χώρα μας.
Παρά την καθημερινή ενημέρωση των δημοσιογράφων από τους εκπροσώπους του ΕΟΔΥ, του Υπουργείου Υγείας και της ΓΓ Πολιτικής Προστασίας σοβαρό πλέον προβληματισμό προκαλούν τα σημαντικά κενά στη συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων για την εξέλιξη της επιδημίας Covid-19 και τη διάχυση αυτών των δεδομένων στην επιστημονική κοινότητα της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
- Σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης στην κοινότητα και δειγματοληπτικός έλεγχος του πληθυσμού δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Ο χαμηλός αριθμός διαγνωστικών ελέγχων (<150 έλεγχοι ανά 100,000 πληθυσμού)8 δεν επιτρέπει την παρακολούθηση της πραγματικής διασποράς της νόσου στην κοινότητα και την παρακολούθηση της εξέλιξής της.
- Ημερήσιο επιδημιολογικό δελτίο με αναλυτικά στοιχεία για τη γεωγραφική διασπορά των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων covid-19 και των εκβάσεών τους για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε στις 20 Μαρτίου,9 τρείς εβδομάδες δηλαδή μετά την έναρξη της επιδημίας στη χώρας μας. Η δε δημοσίευσή του δεν είναι συστηματική. Την περίοδο 26 έως και 28 Μαρτίου δεν δημοσιεύτηκε το σχετικό ημερήσιο δελτίο.
- Συστηματική καταγραφή (ή κοινοποίηση) επιβεβαιωμένων και ύποπτων κρουσμάτων στο υγειονομικό προσωπικό της χώρας, δεν πραγματοποιείται από πλευράς ΕΟΔΥ. Τα όποια διαθέσιμα στοιχεία προέρχονται από τον ημερήσιο τύπο και τις καταγραφές της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών.
- Ο σχεδιασμός ανάπτυξης νοσοκομειακών κλινών και κλινών ΜΕΘ για ασθενείς covid-19 από πλευράς Υπουργείου Υγείας δηλώνεται ότι γίνεται βάσει μαθηματικών μοντέλων και προβολών σχετικών με την εξέλιξη της επιδημίας, μοντέλα και προβολές οι οποίες ουδέποτε κοινοποιήθηκαν στην επιστημονική κοινότητα ή τέθηκαν στη διαδικασία επιστημονικής κρίσης.
- Από τις 26 Μαρτίου τόσο το δελτίο τύπου όσο και το επιδημιολογικό δελτίο του ΕΟΔΥ δεν καταγράφουν (ή δεν κοινοποιούν) πλέον τον αριθμό των νοσηλευομένων ασθενών covid-19 καθώς και το συνολικό αριθμό των θεραπευμένων εξελθόντων ασθενών από τα νοσοκομεία της χώρας.8,10
Η συλλογή ολοκληρωμένων επιδημιολογικών δεδομένων σε καθημερινή βάση είναι αναγκαία για τον έλεγχο της εξέλιξης της επιδημίας στην κοινότητα, τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και το σημαντικότερο την έγκαιρη προετοιμασία των υπηρεσιών υγείας για την αντιμετώπιση του όποιου επερχόμενου υγειονομικού φορτίου.
Η δε κοινοποίησή τους αποτελεί κοινή και επιβεβλημένη πρακτική (βλ ενδεικτικά ημερήσιο δελτίο επιβεβαιωμένων κρουσμάτων και εκβάσεών τους στην Ιταλία),11 την οποία η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας καλείται να τηρήσει.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Oppenheim B, Gallivan M, Madhav NK, Brown N, Serhiyenko V, Wolfe ND, et al. Assessing global preparedness for the next pandemic: development and application of an Epidemic Preparedness Index. BMJ Glob Heal. 2019;4:e001157.
- Flahault A. COVID-19 cacophony: is there any orchestra conductor? Lancet. 2020; 10.1001/jama.2020.3972
- Chopra V, Toner E, Waldhorn R, Washer L. How Should U.S. Hospitals Prepare for Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)? Ann Intern Med. 2020; doi:10.7326/M20-0907
- Adams JG, Walls RM. Supporting the Health Care Workforce During the COVID-19 Global Epidemic. JAMA. 2020; doi: 10.1001/jama.2020.3972
- World Health Organization. A strategic framework for emergency preparedness. Geneva: World Health Organization; 2017.
- World Health Organization. Outbreak communication planning guide. Geneva: World Health Organization; 2008.
- World Health Organization. Strengthening the health system response to covid-19. Recommendations for the WHO European region. Policy brief. Copenhagen: WHO regional office for Europe; 2020.
- ΕΟΔΥ. Ενημέρωση διαπιστευμένων συντακτών υγείας από τον Υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων Νίκο Χαρδαλιά και τον εκπρόσωπο του Υπουργείου Υγείας για το νέο κορωνοϊό Καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα - 30/03/2020. Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
- ΕΟΔΥ. Covid-19 στην Ελλάδα. Δεδομένα έως 20 Μαρτίου 2020. Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
- ΕΟΔΥ. Covid-19 στην Ελλάδα. Δεδομένα έως 29 Μαρτίου 2020. Αθήνα: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας; 2020.
- Ministero della Salute. Covid-19 - Situazione in Italia. Rome: Ministero della Salute; 2020.